Ο ρόλος των γονέων ως προς την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας στους ανηλίκους αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, ειδικά καθώς τα ποσοστά βίας στον ανήλικο πληθυσμό αυξάνονται συνεχώς.
Τα είδη της βίας που συναντάμε είναι η σωματική, η λεκτική, η ψυχολογική, η σεξουαλική, η σχεσιακή, η βία κατά της ιδιοκτησίας και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός. Κάθε τύπος από τους παραπάνω έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και τις δικές του επιπτώσεις, όμως συχνά διασταυρώνονται και ενισχύουν ο ένας τον άλλον. Έτσι, το φαινόμενο γίνεται ιδιαίτερα σύνθετο οπότε και οι προσπάθειες παρέμβασης και πρόληψης χρειάζεται να εστιάσουν στα βαθύτερα αίτια και στη δυναμική της βίας μεταξύ των ανηλίκων.
Τα αίτια της έξαρσης είναι πολλαπλά και αφορούν κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και ατομικούς παράγοντες. Ωστόσο, ο ρόλος των γονέων είναι ιδιαίτερα καθοριστικός στην πρόληψη αλλά και στην αντιμετώπιση της βίας. Οι γονείς λειτουργούν ως πρωταρχικά πρότυπα για τα παιδιά τους, επηρεάζοντας συνολικά την ανάπτυξή τους, κάτι που οφείλουν να αξιοποιούν με θετικό πάντοτε τρόπο. Η συναισθηματική υποστήριξη που προσφέρουν, ενισχύει την αίσθηση ασφάλειας και την αυτοεκτίμηση, ενώ η συνεπής οριοθέτηση βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν τα όρια της αποδεκτής συμπεριφοράς και τις συνέπειες των πράξεών τους.
Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες είναι η ανοιχτή και ειλικρινής επικοινωνία. Μέσω αυτής, οι γονείς καλλιεργούν μια σχέση εμπιστοσύνης, που επιτρέπει την έγκαιρη παρέμβαση και διδάσκει στα παιδιά δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων. Η επικοινωνία μέσα στην οικογένεια ενισχύει επίσης τις αξίες και δημιουργεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, μειώνοντας τις πιθανότητες εκδήλωσης βίαιων συμπεριφορών.
Η ανοιχτή επικοινωνία μπορεί να ενισχυθεί με διάφορους τρόπους: δείχνοντας ενσυναίσθηση, κατανόηση και προσφέροντας θετική ενίσχυση στα παιδιά. Οι γονείς μπορούν να ξεκινούν συζητήσεις τόσο για καθημερινά θέματα όσο και ειδικά, όπως ένα περιστατικό βίας που μπορεί να ακούσανε στις ειδήσεις, στέλνοντας έτσι το μήνυμα ότι δεν υπάρχουν θέματα ταμπού. Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά νιώθουν ότι μπορούν να μιλήσουν ελεύθερα στους γονείς τους. Είναι επίσης σημαντικό οι γονείς να συμμετέχουν ενεργά στην καθημερινότητα των παιδιών τους και να παραμένουν ενήμεροι για όσα τα απασχολούν.
Πιο συγκεκριμένα, οι γονείς μπορούν να εξασκηθούν στην ενεργητική ακρόαση. Αυτό σημαίνει πως ακούμε προσεκτικά και με γνήσια περιέργεια, χωρίς να προετοιμάζουμε την απάντησή μας. Αποδεχόμαστε και επικυρώνουμε τα συναισθήματα του παιδιού χωρίς να τα επικρίνουμε. Έτσι περνάμε το μήνυμα πως δεν υπάρχουν απαγορευμένα συναισθήματα. Μπορούμε σε σημεία να επαναλάβουμε όσα ακούμε ώστε να επιβεβαιώσουμε ότι κατανοούμε και να δείξουμε στο παιδί ότι έχει την αμέριστη προσοχή μας. Κάνουμε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που προωθούν το διάλογο, δηλαδή ερωτήσεις που δεν απαντώνται με ναι ή όχι. Επίσης αξιοποιούμε και την μη λεκτική επικοινωνία, όπως νεύματα και διατήρηση της βλεμματικής επαφής. Είναι πολύ σημαντικό στο τέλος να καθησυχάσουμε το παιδί λέγοντας για παράδειγμα : «Είμαι εδώ για σένα και θα βρούμε τη λύση μαζί!». Τέλος, επανερχόμαστε στη συζήτηση αργότερα και δηλώνουμε διαθέσιμοι να το ξανασυζητήσουμε όποτε το παιδί το επιθυμεί.
Η βία το δίχως άλλο μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην συναισθηματική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Αρχικά εντείνει το αίσθημα του φόβου και του άγχους και πιθανόν να προκαλέσει μια συνεχή επαγρύπνηση. Επίσης τα θύματα συχνά νιώθουν έντονο θυμό απέναντι στον θύτη ή / και απέναντι στον εαυτό τους που δεν αντέδρασαν καλύτερα. Φυσικά συναντάμε θλίψη, ντροπή και ενοχές. Το τραυματικό γεγονός μπορεί ακόμη να εξελιχθεί σε διαταραχή μετατραυματικού στρες αν δεν υπάρξει η κατάλληλη αντιμετώπιση. Το παιδί που έχει εκτεθεί σε βία πιθανόν να απομονωθεί και να δυσκολεύεται στις σχέσεις με τους συνομηλίκους, όπως και να διαταραχθεί η εικόνα εαυτού και η διεργασία δόμησης της ψυχοκοινωνικής ταυτότητας. Δυστυχώς η λίστα με τις επιπτώσεις δεν σταματά εδώ και γι’ αυτό χρειάζεται να εστιάσουμε στην πρόληψη.
Συνολικά, η βία μεταξύ ανηλίκων είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα που απαιτεί ψυχραιμία και προσεκτική διαχείριση. Αν το παιδί σας έχει υποστεί ή ασκήσει βία, η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς και αρμόδιους φορείς είναι απαραίτητη. Η υποστήριξη που παρέχεται τόσο από τους γονείς όσο και από τις αρμόδιες υπηρεσίες μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην αντιμετώπιση αυτών των περιστατικών.
Η Ιωάννα Τσιγκουρλά είναι Ψυχολόγος και Συστημική – Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια. Τα τελευταία χρόνια είναι επιστημονική συνεργάτης στο κέντρο ψυχολογικής υποστήριξης Σαΐτα, όπου παρέχει υπηρεσίες ατομικής και ομαδικής ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής. Επίσης, σχεδιάζει και συντονίζει βιωματικές ομάδες προσωπικής ανάπτυξης αλλά και ειδικού περιεχομένου. Τέλος, είναι συνεργάτης της Hellas EAP όπου πραγματοποιεί ομιλίες και βιωματικά σεμινάρια.
Το παρόν άρθρο έχει συνταχθεί από την κα. Ιωάννα Τσιγκουρλά και εκφράζει μόνο τη γνώμη και τις προσωπικές απόψεις της. Δεν μπορεί να αναπαραχθεί ή διανεμηθεί περαιτέρω κατά κανένα άλλο τρόπο και προς κανένα τρίτο πρόσωπο χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεσή της.
Οι απόψεις που εκφράζονται δεν είναι απαραίτητο να ταυτίζονται με τις απόψεις οποιουδήποτε μέλους της Eurobank ή/και των λοιπών συνδεδεμένων με αυτήν εταιρειών. Καμία απολύτως ευθύνη, από όπου κι αν πηγάζει, δεν αναλαμβάνει η Eurobank ή/και οι λοιπές συνδεδεμένες με αυτήν εταιρείες ή/και οποιοδήποτε μέλος της Διοίκησής τους, στέλεχος ή υπάλληλός τους σε σχέση με το περιεχόμενο του ως άνω άρθρου ή για ενέργειες ή/και αποφάσεις που λαμβάνονται από οποιονδήποτε βασίσθηκε σε αυτό.